Home Index Search Links About Us
[LinuxFocus Image]
[Navegation Bar]
  News   Archives   Companies   Tips  

Linus Torvalds ile söyleşi

Manuel Martinez tarafından

Çeviri : Günay Gökalp


LF: Linux'un yaratılmasından sonra, 1992 yılında çekirdeğin kaynağını tamamen dağıtan FSF ile GPL lisansı altında gösterilmesi kararını aldınız.

Linus: Linux'un telif hakkı lisansını GPL olması için 1992 yılının ilk yarısında bazı zamanlar değiştirdim(Sanırım Mart ya da Nisan). Bundan önce, aslında herhangi bir ticari dağıtımı yasaklayan çok sıkı bir lisans vardı. Çünkü, ben 1 sene öncesine kadar aradığımda ucuz ve kolay ulaşılabilir UNIX'in az olmasından nefret ediyordum.

LF: Zaman zaman GPL lisansını diğer lisanslara göre şiddetli biçimde savunuyorsunuz, BSD akla geliyor...

Linus: Şunu belirtmek isterim ki, temelde GPL'den üstün olan birşeylerin olduğunu düşünmüyorum mesela; mesela BSD lisansı ile karşılaştırıldığında. Ama, GPL ne ile programlama yapmak istediğimdir çünkü BSD lisansının aksine, GPL proje ile uğraşan herhangi bir kişinin, gelecekte toplumun geçmişine kendi değişiklikleriyle katkıda bulunacaktır.

Kendi zevkime göre, boş zamanlarımda programlama yaptığım zaman, bu çeşit bir koruma istiyorum: Bir program geliştirdiğim zaman, bu gelişmelerin bana ve diğer insanlara uygun gelecek sürümlerinin devam edeceğini bilmek...

Diğer insanların başka hedefleri var ve bazen BSD türü lisanslar bu amaçlar için daha iyi. Kişisel olarak ben GPL'ye yönelmeyi tercih ettim, ama bu GPL'nin doğal olarak olağanüstü olduğu anlamına gelmez bu, sizin lisansınızdan ne yapmasını istediğinize bağlıdır.

LF: Son zamanlarda, bazı heykel şirketler mesela kendi gezginlerinin Linux ile entegre olamsını planlayan Netscape Haberleşme A.Ş. amaçlarının kaynak kodlarının halka açılmasını söyleyerek dünyayı şaşkına çevirdiler. Siz GPL lisansı, "Serbest Yazılım Hareketi" ve Netscape'in son olayıyla ilgili nasıl bir analiz yapabilirsiniz?

Linus: Netscape'in gezginlerini Linux ile entegre etmek isteyeceğini düşünmüyorum, bence olan biten, Netscape çalışanlarının uzun bir süredir Linux'un gelişmiş modellerinin çok güzel çalışmasına düşkün olmalarıdır ve Microsoft tarafından browser pazarına yapılan bu saldırı, Netscape'in pazaryerini biraz değiştirmek için, geleneksel olmayan araçların kullanılmasının zamanının geldiği şeklinde karar almasını sağladı.

Şahsen Netscape'in sebep aramadan gerçekleri göstermesi hatta bilinen ticari şirketlerin de serbest yazılım örneklerinin gerçekten ne kadar faydalı, başarılı olduğuna dikkat etmeye başlaması, beni memnun etmiştir. Netscape'in yaptığı ileride diğer şirketlerinde yapacağı bir yoldur.

LF: Bununla alakalı olarak, bundan 2, 5 ya da 10 sene sonra Linux'u ve serbest yazılım topluluğunu nasıl görüyorsunuz? Serbest Yazılım Topluluğunun Linux ve BSD içindeki her ne yeni teknoloji ile entegre edilen Ticari yazılımın gelişme oranını koruyabileceğini düşünüyor musunuz?

Linus: Hiçbir zaman için uzaklara erişen tahminde bulunmamaya çalışırım, çok fazla olay olabilir ki bu da basitçe senin birkaç yıl sonra aptal gözükmeni sağlayabilir. Açıkçası serbestçe ulaşılabilen yazılımın sadece ticari yazılımın gelişiminin gerisinde kalma gibi bir durumunun olmayacağını aynı zamanda, ticari yönden aşabileceklerini düşünüyorum. Netscape açıkçası benimle aynı fikirde gibi gözüküyor.

LF: Linux'un kısa yaşamına rağmen, bu işletim sistemi tüm dünyada rekor bir sürede yüzlerce, binlerce uzman kazandı. Çoğu uzman, önyargısız objektif bir görüşle, kendi şirketleri için seçti, çünkü onlar Linux'un fanatiği değillerdi ama kabiliyeti yönünden bilgiliydiler. Diğerleri çok kabiliyetliydi Linux'u kullanmayı alenen kabul etmediler.(Belki serbest yazılımı kullandıkları için şirketlerine tepki çösterilmesinden korktular). Sonuç olarak, kendilerini Linux'un gerçek şampiyonları olarak tanıtanlar David'le beraber Microsoft'un canlandırdığı Goliath'ı yenmeye çalışıyorlar. Bu son şirket asıl olarak market sistemini temsil ediyor, esas amçları ürünün kendisinin ötesinde satmak ve çok miktarda para kazanmak. Bu hareketi anladınız mı ya da paylaşıyor musunuz?

Linus: Kesinlikle "David ve Goliath" durumunu anlıyorum, ama hayır, kişisel olarak bunu tamamen paylaşmıyorum. Microsoft'u seviyorum diyemem: Bence kötü işletim sistemi yapıyorlar-Windows NT çoğunun sadece benzeri- ama bir taraftan onların işletim sistemini sevmez ve pazaryerlerindeki taktiklerinden nefret ederken aynı zamanda onları gerçekten çok fazla önemsemiyorum.

Microsoft'a karşı gerçekten çok olumsuz bir tavrımın olması için memnuniyetle ne yapmak istiyorsam onu yapıyorum. Kötü ürünler yapıyorlar, yani ne? Önemseme gereksinimi duymuyorum, çünkü yaşasın ki kullanmak zorunda değilim ve birçok şekilde kendi alternatifimi yazmam çok memnun edici bir deneyim oldu. Yaparken sadece çokşey öğrenmedim, aynı zamanda Linux'u geliştirirken gerçekten çok sevdiğim binlerce insanla tanıştım-bazılarıyla yüzyüze, bazılarıyla internet aracılığıyla.

LF : Lütfen basit ve yüzeysel bir karşılaştırma yapmama izin verin. Siz, henüz bir çocukken büyük bir başarıyla işletim sistemi geliştiren Bill GATES'e benziyosunuz. Aslında, Gates gerçekten OS'i kendi başına geliştirmedi, ama karşılaştırma için bana izin verin;). Çok büyük bir popülarite kazandınız ve "The Uniform Award" ya da küçük araştırmacıların esinlendiği örnek olarak anılan 1997 yılında "Nokia Foundation" gibi birçok ödül kazandınız. Şimdi Gates, yıllar geçti ve Microsoft'un kurucusu olan Paul Allen ile beraber o delikanlıdan çok uzaklarda, aşırı zengin ve 63 milyon$'a mal olan Seattle'da Washington Gölünün yanında oturuyor. Siz kendinizi, karınız Toe ve kızınız Patricia'yı böyle bir evin içinde görebiliyor musunuz?

Linus: Bu kadar çok parayı nereden bulacağımı bilmiyorum ama kesinlikle böyle bir evde oturmayı hayal ederdim. Muhtemelen gayet de zevk alırdım ;)

Ama karşılaştırmanın gerçekten geçerli olduğunu düşünmüyorum. Bill GATES gerçekten teknoloji uzmanı olmaktan çok iş adamı gibi gözüküyor, ama ben Linux'u teknik terimler içinde düşünmeyi, para anlamıda düşünmekten çok tercih ediyorum. Bill'in kazandığı kadar kazanamayacağımın belli olduğu gibi...

LF: 25 Ağustos 1991'de, aşağıdaki mesajı USENET'e gönderdin: "Minix kullanan dışarıdaki herkese merhaba. 386(486) AT insanlar için (serbest) işletim sistemi yapıyorum.(Sadece hobi, gnu gibi büyük ve profesyonel olmayacak). Linux'un 1991'de doğumundan sonra (Kader onu Benedictux diye nitelendirmemenizi istedi, minnetle), gelişimi Eylül 1991'deki ilkel 0.01 gibi çeşitli aşamalarla sürdü. 5 Kasım'a kadar çoktan 0.02'niz vardı, kısa bir süre sonra 0.03, son ulaştığınız yer ise 0.1, 0.11 ve çok iyi olan 0.12 . Önceden ilk "non-beta" versiyonunu biliyorken bundan 0.95 ve 0.96'ya sıçradı. İlk versiyonundan sonra, 9 Haziran 1996'da öncekinin çok az işler yapabildiği 2.0 versiyonunu açıkladınız: multi-architecture desteği, simetrik multi-processor desteği, read-write shared memory mappings of file desteği... gibi birkaç yeniliği anılabilir. 3.0 Versiyonunu ne zaman göreceğimiz hakkında bir fikriniz var mı ve bu yeni sıçramayış ne gibi yenilikleri hak ediyor?

Linus: Pekiyi şimdi gelecek sıçrayış gerçekleşecek ve özellikler kümesi olacağa benziyor. Linux gerçekten hep bu işler için kullanılmış ama birşeyler için kullanılmış olmak ve birşeyleri yapmak için planlanmak iki farklı olay.

Ama, Linux'u özel bir "beş yıllık plan" ile sınırlamak istemiyorum: Bir araya toplamak ve gerçekleşecek esaslar sadece insanların çoktandır üzeinde çalıştığı, kolay anlaşılan ve geleneksel kullanımı olan bir olaydır.

Bence gerçekten ilginç ve yeni olan olay, şimdi kendini göstermeye başlamasıdır ama bir ya da iki sene içerisinde sıradanlaşacaktır. Yüksek-geniş bantlar, canlı videolar vs... Bunların nasıl değişeceğini, bilgisayarları nasıl kullanacağımızı bilmiyorum ama işletim sistemleri üzerinde temel etkileri olacaktır.

LF: Geçen senenin Ağustos ayında, 1997, Monetery California'da Linux İşletim Sistemi ticari markasının sahipleri arsındaki uzun süreli tartışma kararlıydı ve siz kayıtlı markanın başına atandınız. Buna rağmen, GPL Lisansı Linux'un ticari satışında sizin de kar oranında doğrudan yer almanız gerekirken (en azından belli bir oran) diğer şirketlere izin verdi, bunun yerine siz aktif ve kişisel olarak yeni versiyonların gelştirilmesine ve bunların eklenmesine kendinizi adadınız.

Linus: Evet, "Linux" adındaki ticari markaya önem verilebilir ve Linux'u oluşturan kodların üzerindeki telif hakları çok ayrıdır. Pekiyi şimdi hem ticari markanın hem de telif haklarının büyük bir kısmının sahibiyim ama bundan sonra da böyle gitmeli diye birşey söylenemez. Gerçekte ticari marka transferini kar organizasyonu için değil de Uluslararası Linux yapmaya çalıştım ama şahsen kendime transfer etmem daha çok yasal anlamı vardı ve ayrıca birçok insan organizasyondan çok açıkça bana inanmışlardı.

LF: ...Eğer bu olayın sizi üzdüğü söylenirse, sadece negatif cevap vermeyeceksiniz aynı zamanda şirketlerin Red Hat gibi... ticari işlerinde Linux'u tanıtmalarından dolayı olan memnuniyetinizi ve mutluluğunuzu anlatacaksınız. Böylece yeni ürünlerin geliştirilmesine katkıda bulunmuş olacaksınız. Linux bilinen bir işletim sistemi olduğu zaman, mesela dijital platformda(Windows/NT ve DEC UNIX arasından) ideal bir işletim sistemi seçildi, Titanik filmi için yüksek teknoloji ile görüntü efektleri yarattı, ya da Debian Sisteminin Ham Radyosu'nun uydusunun haberleşme sistemi için bir yazılım geliştirdiği zaman egonuz ne hissedecek?

Linus: Açıkçası insanların Linux'u satmalarını gerçekten düşünmememin nedenlerinden bir tanesi, insanların ürünü kullandıkça benim tamamen kendimi iyi hissetmem.

Dolayısıyla Linux'dan çok para kazamasam da, insanların kullanırken zevk aldıkları birşeyleri yazmak ve kendi gereksinimleri için en iyi alternatif olduğunu keşfetmelerinden dolayı çok büyük memnuniyet hissediyorum.

Aynı zamanda, GPL Linux'un herkese uygun olması için gelecek bütün yardımları zorlayacak ki bu da Red Hat gibi ticari şirketlerin Linux'u serbest bırakmasını sağlayacak, ben de gerçekten kurtulacağım. Böylece birçok karşılığı var hatta para formunda olmayanı bile var.

LF: Linux'un çevresinde devam eden GUI savaşından dolayı ne hissediyorsunuz? Berlin Projesi gibi alternatif GUI'lar hakkında ne düşünüorsunuz? X'de bir problem görebiliyor musunuz?

Linus: Çok aktif bir şekilde temel işletim sistemine konsantre olduğum için tuhaf bir pozisyondayım ve Linux etrafındaki projeleri çok takip edemiyorum. Kullanıcı seviye yongalarını olabildiği kadar düşürdüm, güvenli bilgilerde ki her ne acayip olaylar, bazı kullanıcı seviye programları yapabilir, çekirdekte bunları kullanır.

GUI'ya gelince, en önemli kısımlarından bir tanesi, yaygın olarak kabul edilmesi, teknik olarak da sağlam olamsı. İlgilendiğim kadarıyla X Windows Sistemi her iki gereği karşılar ve açıkça bazı problemleri olduğu zaman gücünün tükendiği anlamına gelmez.

Bence en ilginç iş, X bakışını meslek olarak seçmek böylece birşeylerle tamir etmekten iyidir ve iyi hissetmek. Gerçekten güzel olan çok az masaüstü sistemleri var: fvwm 95, KDE vb... ve bence X onlardan daha dayanıklı. GUI ile bir problemimizin olacağını düşünmüyorum ama bekleyeceğim ve insanların ne ortaya attıklarını göreceğim.

LF: Şimdi bu nokatada, Linux'un doğumundan bu yana özetle 6 yıldır herşey çok hızlı hareket ediyor. Red Hat infoworld tarafından adlandırıldı ve Linux, IDC'ye göre dünyada senenin en hızlı gelişen Microsoft İşletim Sistemi olmayan bir işletim sistemidir. 1997'de dünyada 2 ile 6 milyon arasında Linux kopyasının yaygın olduğu tahmin ediliyor. Bu olaylar kasırgasına isabet olarak Linux'un eski büyümesinin değişmeden kalacağı pek düşünülmüyor. Fiziksel aralıkları, zaman kurallarını çiğniyor gözükmek yerine, birçok konferansta (Bu martta programınıza göre Kuzey California'da gözüküyorsunuz), Transmeta'daki işinizde, Linux Çekirdeğini geliştirmeyi devam etmeniz (email ve haber gruplarından geri kalmadan) ve zaman zaman medyanın size ve ailenize saldırmasından dolayı ailenize dikkat etmenizi gerektiren durumlar gibi beklenen yerlerde gözüküyorsunuz. Geçmişe baktığınızda Linux'u ilk beklentilerinizi gerçekleştirdiğini hissediyor musunuz?

Linus: Linux benim sahip olduğum ilk küçük beklentilerden daha çok tatmin etti. Başarılı bir Linux'un olması inanılmaz. Projeyi yönetirken ve geliştirmeye çalışırken çok iyi zaman geçirdim. Çok fazla zamanımı aldı ama harcarken zevk aldığım bir zamandı. Linux yönetici görüşüyle ve teknik olarak iddialı olmayı sürdürecek.

Önceleri konferanslara gittiğim kadar artık gitmiyorum: Çocuğumun olması ve üniversiteden ayrılmam birkaç şene önce sahip olduğum zamanın azalmasına sebep oldu. Bütün zamanımı Linux'a harcamadan aynı zamanda gerçek bir iş ve hayata göre olayları ayarlamaya çalışıyorum. Oldukça işe yarıyor, meşgul olduğum zamanlarda da dürüstçe en azından sıkılmadığımı söyleyebilirim ;)


© 1998 Manuel Martinez
Bu Sanal Yörenin Bakımı Miguel A Sepulvedatarafından yapılmaktadır..